Kayıp ve Yas
Yas Nedir?
Yas, yaşanan bir kayıp yüzünden duyulan üzüntü ve keder tepkisidir. Bu kayıp birinin ölümü olabileceği gibi genellikle bize rahatlık ve istikrar duygusu getiren günlük rutinler ve yaşam tarzlarındaki köklü değişikliklere de tepki olarak ortaya çıkabilmektedir. Ayrılık sonrası da yas sürecini yaşamak mümkündür. Yas süreci, bakıldığı zaman kişiyi iyileştiren bir süreçtir. Sağlıklı bir şekilde bu sürecin ilerlemesi önemlidir. Yasın ne kadar süreceği, kişiden kişiye değişiklik gösterebilmektedir.
Yas Tepkileri Nelerdir?
- Yaygın olan yas tepkileri şunları içerir:
- Şok, inanmama veya inkâr
- Endişe
- Sıkıntı
- Kızgınlık
- Hüzün dönemleri
- Uyku kaybı ve iştah kaybı
Yas Süreci Aşamaları Nelerdir?
Dr. Worden’a (2001) göre yas 4 aşamadan oluşur:
- Kaybın gerçekliğini kabul etmek,
- Kaybın verdiği acıyı yaşamak ve ifade etmek,
- Kaybın olduğu ortamda yaşamaya alışmak,
- Duygusal ilişkiyi düzenlemek ve diğer insanlarla ilişkilerinde kullanabilmektir.
Yas Türleri Nelerdir?
Sağlıklı Yas: Kayıp yaşayan bireyin normal sayılabilecek tepkiler vermesidir.
Patolojik Yas: Kaybın üzerinden 6 aydan fazla geçmesine rağmen bireyin günlük yaşantısında bozulmalar yaşamaya devam etmesidir.
Travmatik Yas: Ani, beklenmedik ve kötü bir olayla kayıp yaşayan bireyin travma ile baş edemediği, yaşama adapte olamadığı durumlarda görülür. Böyle olaylarda hem travma üzerine çalışılmalı hem de yas süreci çalışılmalıdır.
Yas Süreci Nasıl Sağlıklı Şekilde Atlatılır?
Yas, kaybedilen kişin yakınlığına, hayatında ne ifade ettiğine, ölüm şekline, geçmiş kayıplara, kişinin baş etme becerilerine göre değişiklik gösterebilir. Bu sebeple yasın ne kadar süreceğini ve ne şekilde yaşanacağını net olarak söylemek mümkün değildir. Bu süreci herkes farklı şekilde yaşar.
Yas aşamalarını sağlıklı şekilde yönetmek önemlidir. Bu süreçte bireyi nelerin beklediğinin biliniyor olması başa çıkmayı kolaylaştırır. Yas süreciyle baş ederken kişinin kendisine zaman tanıması, duygularını bastırmadan yaşayabilmesi ve sosyal çevresinden destek görmesi önemlidir. Travmatik bir boyuta ulaştığını hissettiğiniz noktada destek alınmalıdır.